Ρίο ντε Tζανέιρο

I

(Rio de Janeiro). Ομόσπονδη Πολιτεία της νοτιοανατολικής Βραζιλίας, που βρέχεται από τον Ατλαντικό ωκεανό στα Α και στα Ν και συνορεύει με το Εσπίριτου Σάντου στα ΒΑ, τη Μίνα Ζεράις στα Β και το Σαν Πάουλο στα ΝΔ. Έχει έκταση 43.653 τ. χλμ. · πρωτεύουσα είναι το Ρίο ντε Tζανέιρο απέναντι από την πόλη Νιτερόι, η οποία μπορεί να θεωρηθεί μεγάλο προάστιο της και βρίσκεται στην είσοδο του κόλπου της Γκουαναμπάρα.

Στις ακτές του Ατλαντικού η Πολιτεία εκτείνεται σε μια λοφώδη και πεδινή ζώνη, σχετικά στενή, τη λεγόμενη Μπαϊχάντα Φλουμινένσε, την οποία διαδέχεται προς το εσωτερικό μια λοφοσειρά (Σέρα ντου Μαρ), παράλληλη προς την ακτή, που αποτελεί την παρυφή του βραζιλιανού υψιπέδου. Πέρα από τη Σέρα ντου Μαρ ανοίγεται η μεγάλη και εύφορη πεδιάδα της Παραΐμπα, που βγαίνει στον Ατλαντικό κάτω από το Κάμπος με ένα μεγάλο δέλτα. Πέρα από την πεδιάδα της Παραΐμπα το έδαφος υψώνεται πάλι στη Σέρα ντα Μαντικέιρα και στο βραζιλιανό υψίπεδο.

Η ποικιλία του κλίματος, που είναι ζεστό και υγρό, τυπικά υποτροπικό κατά μήκος της ακτής, στεγνότερο και δροσερότερο στο εσωτερικό, ευνοεί την καλλιέργεια (εσπεριδοειδή, ζαχαροκάλαμο, καφέ, ρύζι, κηπευτικά). Σημαντική είναι επίσης η βιομηχανία μεταποίησης, στην οποία η Πολιτεία αυτή κατέχει τη δεύτερη θέση, έπειτα από το Σάο Πάουλο. Αναπτυγμένη είναι και η σιδηροβιομηχανία στη Βόλτα Ρεντόντα και άλλοι τομείς, όπως ο χημικοφαρμακευτικός στη Νόβα Ιγκουασού, η υφαντουργία στην Πετρούπολη, η μηχανουργική στο Σαν Γκονσάλο και στο Σαν Ζοάν ντε Μερίτι, του καουτσούκ στο Ντούκουε ντε Κάχιας. Μικρές βιομηχανίες τροφίμων, μεταλλουργικές και χημικές, βρίσκονται ακόμα στη Μπάρα ντου Πιραΐ στη Μπάρα Μάνσα και στη Νόβα Φριμπούργο.

Η ιστορία της περιοχής συνδέεται στενά με την ιστορία της ομώνυμης πόλης, η οποία το 1834 αποσπάστηκε για vα αποτελέσει χωριστή διοικητική περιφέρεια (πρώτα δήμο, έπειτα Ομοσπονδιακή Περιοχή, και τέλος την Πολιτεία της Γκουαναμπάρα, η οποία το 1975 συγχωνεύτηκε με την Πολιτεία Ρίο ντε Tζανέιρο).

II

(Rio de Janeiro). Πόλη της νοτιοανατολικής Βραζιλίας, πρωτεύουσα της χώρας μέχρι το 1960 και τώρα πρωτεύουσα της ομόσπονδης Πολιτείας Ρίο ντε Tζανέιρο.

Η περιοχή όπου βρίσκεται τώρα η πόλη εξερευνήθηκε για πρώτη φορά από τον Πορτογάλο Γκονσάλο Γκέλιο, ο οποίος τον Ιανουάριο του 1504 ανακάλυψε τον κόλπο της Γκουαναμπάρα και, πιστεύοντας πως εκεί χυνόταν κάποιος ποταμός, τον ονόμασε Ρίο ντε Tζανέιρο (Ποταμός του Ιανουαρίου). Ιδρυμένη από τους Πορτογάλους το 1567, αρχικά με το όνομα Σαν Σεμπαστιάν ντου Ρίο ντε Tζανέιρο, που συντομεύτηκε έπειτα στη σημερινή μορφή του ή και απλούστερα μόνο Ρίο, η πόλη αναπτύχθηκε, στην αρχή αργά αλλά με μεγαλύτερη ταχύτητα, τον 19o και τον 20ό αι. Αφού έγινε πρωτεύουσα της αντιβασιλείας της Βραζιλίας, αντικαθιστώντας στον ρόλο αυτό τη Μπαΐα το 1763, το Ρίο ντε Tζανέιρο διατήρησε το προνόμιο αυτό και μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της χώρας (που έγινε το 1822 Αυτοκρατορία της Βραζιλίας) και τη συγκρότηση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας (1889).

Ο οικισμός, που επεκτεινόταν παράλληλα με την αύξηση του πληθυσμού, έφτασε να καλύπτει έκταση πάνω από 160 τ. χλμ. και έχει αρκετά πολύπλοκη μορφή, καθώς ήταν υποχρεωμένος να προσαρμοστεί με την περίπλοκη τοπογραφία της περιοχής. Μεταξύ των άλλων τοπογραφικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν την πόλη είναι το Πάου ντε Ασούκαρ, ένας βραχώδης λόφος που έχει ακριβώς το σχήμα «ζαχαρόψωμου», που υψώνεται στη στενή χερσόνησο, στην είσοδο του κόλπου της Γκουαναμπάρα σε ύψος περίπου 400 μ., και το Κορκοβάντο (704 μ.) που αποτελεί την ανατολικότερη προεξοχή της Σέρα ντε Καριόκα και πάνω στο οποίο υψώνεται από το 1931 το άγαλμα του Σωτήρα.

Το πνευματικό κέντρο της πόλης, όχι όμως και το γεωγραφικό της, που έχει μετατοπιστεί πολύ πιο δυτικά, διασχίζεται από δυο μεγάλες αρτηρίες, τη λεωφόρο Προέδρου Βάργκας και τη λεωφόρο Ρίο Μπράνκο που διασταυρώνονται σε ορθή γωνία και πάνω στις οποίες βρίσκονται τα υπουργεία, τα θέατρα, οι τράπεζες, τα πολυτελή ξενοδοχεία, οι κινηματογράφοι και τα μέγαρα κατοικιών, χτισμένα σύμφωνα με την εποχή. Στο νότιο άκρο της λεωφόρου Ρίο Μπράνκο εκτείνεται η λεωφόρος Μπέιρα Μαρ, που οδηγεί στις συνοικίες κατοικιών της Γκλόρια και του Φλαμένκο. Λίγο νοτιότερα βρίσκεται η ωραία Ενσεναντούρα (κόλπος) ντε Μποταφόγκο, όπου είναι χτισμένη η ομώνυμη συνοικία ΝΑ του Μποταφόγκο, πέρα από τη λοφοσειρά που καταλήγει στο Πάου ντε Ασούκαρ, εκτείνεται πίσω από μια μεγάλη ακτή η συνοικία της Κοπακαμπάνα, που κλείνεται από δυο ακρωτήρια, το Πόντα ντου Λέμε και το Πόντα ντου Αρποαντόρ. Προχωρώντας προς ΔΝΔ του τελευταίου αυτού ακρωτηρίου υπάρχει μια σειρά από λιγότερο φημισμένες παραλίες, που δεν είναι όμως λιγότερο ωραίες, όπως του Αρποαντόρ, της Γκάβεα, της Ζοατίνγκα και της Τιζούκα. Οι μεγαλύτερες και μοντέρνες βορειοδυτικές συνοικίες παρουσιάζουν μικρότερο ενδιαφέρον: στη ζώνη αυτή βρίσκονται ο ζωολογικός κήπος και το στάδιο Μαρακανά (180.000 θεατές). Το Ρίο παρουσιάζει πολύ ενδιαφέρον, που ξεπερνά το έξαλλο λαογραφικό στοιχείο του, του οποίου η εκδήλωση είναι το περίφημο καρναβάλι του. Είναι επίσης το μεγαλύτερο πνευματικό κέντρο της χώρας: εκεί έχουν την έδρα τους τρία πανεπιστήμια, πολλές βιβλιοθήκες, αρκετά μουσεία, μεταξύ των oποίων το Εθνικό, το Εθνικό Ιστορικό, το Εθνικό Καλών Τεχνών και εκείνο της Ιστορίας της Τέχνης, το παλαιοντολογικό, το πετρογραφικό και το ορυκτολογικό, καθώς και πολλά άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα· εκδίδονται επίσης εκεί περίπου δέκα καθημερινές εφημερίδες.

Η πόλη είναι το δεύτερο βιομηχανικό κέντρο της Βραζιλίας έπειτα από το Σάο Πάουλο (βιομηχανίες τροφίμων, κονσερβών, υφαντουργικές, ηλεκτρομηχανικές, χημικές, καπνού, δέρματος, υαλουργίας και ενδυμάτων). Οι πρώτες ύλες εισάγονται από το λιμάνι της που έχει αποβάθρες μήκους 7 χλμ. Η κίνησή του είναι κυρίως εισαγωγική, αλλά εξάγει επίσης καφέ, βαμβάκι, κονσέρβες κρέατος, σπορέλαιο, μεταλλεύματα σίδηρου και μαγγάνιου, δέρματα, ξυλεία, οπωρικά, κηπουρικά, φαρμακευτικά προϊόντα και πλαστικές ύλες. Τα δυο μεγάλα αεροδρόμια της πόλης είναι το Σάντος Ντιμόντ και το Γκαλεάν.

Στιγμιότυπο από το καρναβάλι του Ρίο ντε Τζανέιρο (φωτ. ΑΠΕ).

Νεαρή βραζιλιάνα τελειοποιεί την Παναγία από άμμο που έφτιαξε σε δρόμο του Ρίο ντε Τζανέιρο κατά τη διάρκεια θρησκευτικής γιορτής (φωτ. ΑΠΕ).

Φωτογραφία του Ρίο ντε Τζανέιρο από δορυφόρο της ΝΑΣΑ (φωτ. ΝΑSA, earth.jsc.nasa.gov).

Η περίφημη ακτή της Κοπακαμπάνα, στο Ρίο ντε Τζανέιρο (φωτ. ΑΠΕ).